Zaniechanie czy może być przestępstwem ?

Dzisiaj w naszym poniedziałkowym kąciku ciekawych zagadnień, kolejny tekst autorstwa Maksymiliana Janc.
Dzisiaj o problemie zaniechania.
Zapraszamy do lektury.

Zaniechanie czy może być przestępstwem?
,,O zaniechaniu jako formie czynu można mówić jedynie wtedy, gdy osoba dopuszczająca się zaniechania miała świadomość, że nie wykonuje ciążącego na niej obowiązku wyznaczonego przez normę prawną.”. Mianowicie zaniechanie może być tylko w takiej sytuacji gdy osoba umyślnie nie zachowała się, tak jak prawo wskazywało w tejże sytuacji. Art. 2 KK przedstawia ten problem ,, Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.’’ Jak można dostrzec, prawidłowość tego uzasadnienia jest poparta na płaszczyźnie obowiązującego kodeksu karnego. Pierwszym i podstawowym elementem, jest tutaj świadomość sprawcy o tym, że ciążył na nim szczególny obowiązek prawny. Aby mówić o tej kategorii musi więc być to osoba powyżej 17 roku życia, w pełni poczytalna i mogąca ocenić w jakiej sytuacji się znalazła i jakie obowiązki w tej chwili nakłada na nią prawo a także zasady współżycia społecznego. Przykładowo można tu przywołać art. 162§1KK, dotyczący nieudzielenia pomocy. Jest on idealnie pasującym przykładem do omawianego uzasadnienia. Z analizy tej normy prawnej należy wyciągnąć wniosek o obowiązku udzieleniu pomocy co do zasady w każdej sytuacji, wyłączając te zagrażającą życiu osoby pomagającej i gdy nie ma ona wystarczających umiejętności, a potrzebna jest wykwalifikowana pomoc. W tej sytuacji można dostrzec, że jest obowiązek zawarty w normie prawnej, a więc szczególny obowiązek ciążący na osobie, która jest obecna w chwili gdy inna osoba jest w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia. Oczywiste są wszystkie wyżej wymienione elementy składające się na to uzasadnienie, jednak przede wszystkim zgodnie z zasadą ,, nullum crimen sine lege ‘’ przy zaniechaniu również powinien być nakaz zawarty w akcie normatywnym. Jeśli zakwalifikowanie do złamania określonej normy poprzez konkretny czyn umyślny wymaga ustawy to, a contrario można uznać że złamanie określonej normy poprzez zaniechanie również wymaga nakazu zawartego w akcie prawnym i ciążącego na konkretnej osobie w konkretnej sytuacji. Zaniechanie w tym znaczeniu należy do szczególnej grupy przestępstw indywidualnych, ponieważ może być popełnione tylko przez osobę zobowiązaną do określonego działania. Obowiązek ten może wynikać z ustawy, jednak nie tylko. Umowa jest również źródłem powstania takiego łańcucha wzajemnych praw i obowiązków. Same zasady współżycia społecznego nie są wystarczające w tej sytuacji lecz działają w sposób subsydiarny do norm prawnych. Dlatego tylko po spełnieniu takich elementów składowych jak świadomość ciążącego obowiązku działania zawartego w akcie prawnym i umyślnym jego niewykonaniu można mówić o zaniechaniu jako o formie czynu. Termin zaniechanie sam w sobie nie oznaczałby koniecznie czynu łamiącego prawo. Przykładowo zaniechanie czynności utrudniających życie sąsiadom jest nacechowane pozytywnie i nie ma już pejoratywnego wydźwięku, dlatego aby zaniechanie określać jako formę czynu zabronionego należy spełnić te przesłanki, co w pełni zatwierdza słuszność tego uzasadnienia.